19 listopada 1914 roku doszło do bezpośredniego starcia wojsk rosyjskich i austro-węgierskich w okolicach Charzewic i Gwoźdźca. Zginęło wielu ludzi, a ich ciała zwożono na szczyt wzgórza na granicy pomiędzy wsiami, gdzie chowano ich w zbiorowych mogiłach. W miejscu bitwy wyrósł las, który nazwano Czarnym Lasem. Robert Motke zaprojektował w tej okolicy 3 cmentarze.
Jedna walka, różne armie
W czasie I wojny światowej często rozdzielano ciała poległych stron przeciwnych i chowano je w osobnych grobach, co można zauważyć na dwóch maleńkich cmentarzach w Charzewicach. Na cmentarzu numer 288 pochowano żołnierzy armii austro-węgierskiej, a na cmentarzu numer 289 żołnierzy rosyjskich. Trzeci cmentarz numer 290 w Czarnym Lesie ma charakter monumentalny. Podzielony został na dwie kwatery: dolną i górną. Kwatera górna zwieńczona jest dwunastometrowym słupem otoczonym pergolami, ozdobionym charakterystycznymi dla cmentarzy z I wojny światowej krzyżami, a na ścianach tego pomnika znajdują się 2 tablice z napisami po niemiecku:
| Erde, Ich War Dir Gut,- Erde, Du Trankst Mein Blut,- Erde, Ich Starb Fur Dich,- Erde, Nun Schirmst Du Mich. |
Ziemio, byłem Ci przyjazny,- Ziemio, piłaś moją krew. Ziemio, dla ciebie oddałem życie. Ziemio, teraz ty mnie chronisz! |
Der Tranen Musst Ihr Wehren. Kein Leben Hat Bestand. Wohl Dem Der Starb in Ehren. Fur Kaiser Und Vaterland. |
Musicie Powstrzymać Łzy, Żadne Życie Nie Jest Wieczne. Prócz Życia Tego, Kto Poległ z Honorem Za Cesarza i Ojczyznę. |
Ponura historia zamknięta w pięknych frazach. Bóg, Honor, Ojczyzna.
Dolną kwaterę zdobi niewielki krzyż, który nie wyróżnia się na tle nagrobków. Można nawet stwierdzić, że ta część cmentarza ginie w trawie, nie przykuwa wzroku, znika przytłoczona górującym nad nią pomnikiem.
Pociski, łuski - skarby?
Do cmentarzy oczywiście przyciągnęły mnie skrytki geocaching, które dokładnie oznaczają miejsce położenia każdego z nich. Nie byliśmy jedynymi poszukiwaczami! Na cmentarzu numer 290 spotkaliśmy ludzi, a dokładniej pana z "młodzieżą", czyli dzieciakami, którzy nagrywali kamerą całą wycieczkę. My wchodziliśmy, oni wychodzili, od słowa do słowa, pan polecił nam skrytkę, która właśnie przyciągnęła nas w to miejsce: pójdźcie tam w prawo, taka fajna zabawa, jest pojemnik, znajduje się go... Uśmiech wykwitł na mojej twarzy i ze śmiechem powiedziałam, że wiemy, że przyjechaliśmy obejrzeć cmentarz i jej poszukać. Po chwili rozmowy otrzymałam łuskę, którą pan znalazł w okolicznych lasach i mówiąc, że dużo się tego znajduje, obdarował nas z okazji miłego spotkania. Pożegnaliśmy się i wszyscy wrócili do swoich zajęć. Okazało się, że w pojemniku zostały ukryte 2 inne łuski, w sumie jedna wyglądała bardziej jak kula.
Łuski czy raczej kształt naboi ma tu dodatkowe znaczenie. Mianowicie słupy ogrodzeniowe cmentarzy numer 288, 289 i górnej części 290, są w kształcie naboi. Na cmentarzu 288 ogrodzenie jest zniszczone, brakuje dwóch pocisków - jeden z nich leży poniżej ogrodzenia. Kiedyś połączone one były ze sobą łańcuchami wiszącymi na dwóch poziomach. Dziś jedynie odnowiony cmentarz numer 290 ma pełne ogrodzenie, lecz łańcuch już tylko na jednym poziomie.
Jak odróżnić kto jest kto?
Cmentarze 288 i 289 wyglądają niemal identycznie. Są niewielkie, zbudowane na tym samym planie, punktem centralnym jest pomnik z krzyżem i to jest podpowiedź.
Różnią się krzyżem. Tam, gdzie pochowano żołnierzy rosyjskich, na pomniku znajduje się "krzyż rosyjski".
Warto zajrzeć w te miejsca i wspomnieć ludzi, którzy walczyli do ostatniej kropli krwi...
Bibliografia:
http://zakliczyninfo.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=2296:przed-swietem-niepodleglosci-w-gminie-zakliczyn&catid=30&Itemid=59, 2014-06-13
http://www.cmentarze.gorlice.net.pl/Brzesko/okreg7_cz5.htm, 2014-05-31
http://www.malopolska.eteris.pl/historia-pamiec/cmentarz-charzewice/, 2014-06-11
http://domoslawice.edu.pl/pl/i.9.0.0.0/CHARZEWICE.html, 2014-05-31
