Lapidarium w Rezerwacie Góra Zborów składa się z 15 bloków skalnych, które przywieziono tutaj z różnych miejsc położonych w obrębie Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Znajdziecie tu: wapień jurajski, dolomit, ryodacyt, konkrecje syderytowe, wapień piaszczysty, wapień marglisty, wapień gąbkowo-mikrobialny, wapień z krzemieniami, wapień ziarnisty, granit.

Jakie krasne te zjawiska krasowe!

Kras to proces powolnego rozpuszczania niektórych skał (przede wszystkim wapieni, dolomitów i gipsów) przez wody powierzchniowe i podziemne. Termin kras jako nazwa procesu wywodzi się od nazwy płaskowyżu Kras, który położony jest w Słowenii i po części we Włoszech. Obszar ten zbudowany jest ze skał wapiennych, w których uwidocznionych jest wiele form krasu powierzchniowego i podziemnego. Określenie kras zaczęto używać pod koniec XIX w., wkrótce zaczęto je stosować w odniesieniu do podobnych zespołów form występujących w innych obszarach wapiennych, a w dalszej kolejności również do skał innych niż wapienne.
Na Górze Zborów i w Kruczych Skałach występują rozmaite formy krasowe, lecz jeśli chcecie zobaczyć je w formie mini i nauczyć się je rozpoznawać, to warto przyjrzeć się pierwszemu blokowi skalnemu w lapidarium - silnie skrasowiałemu wapieniowi skalistemu. W skale tej można zobaczyć przykłady krasu powierzchniowego: fragment studzienki krasowej, pierwotnie o okrągłym przekroju, rozciętej przez późniejsze etapy rozpuszczania skał oraz mniejsze formy krasowe jak żłobki czy jamki krasowe. Po dokładniejszym przyjrzeniu się skale można zauważyć, że niektóre jamki krasowe wydrążone są na wylot, przyjmując formę niewielkich okien skalnych.

Studnie krasowe powstają wzdłuż pionowych lub prawie pionowych szczelin skalnych w wyniku rozpuszczania przez wodę opadową skał krasowiejących.

Żłobki krasowe powstają pod wpływem wody opadowej lub roztopowej, czyli pochodzącej z topniejącego śniegu, ich przebieg jest zgodny z kierunkiem spływu wody. Występują zazwyczaj seryjnie - sąsiednie żłobki odgradza żebro krasowe. Bruzdy żłobków krasowych mogą osiągać nawet 2 metry głębokości, lecz na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej nie osiągają tak spektakularnych rozmiarów.

Jamki krasowe powstają na pionowych lub przewieszonych powierzchniach skał. Jamki krasowe osiągają wielkość od kilku do kilkunastu centymetrów, mają kształt przeciętej na pół kuli, większość tych zagłębień jest płytka, ma płaskie dno.

Okna skalne powstają na skutek poszerzenia szczelin skalnych lub pogłębienia takich zaglębień jak jamki krasowe lub zapadnięcia się (wcześniej do niego przylegających) stropów jaskiń.

Fragment jaskini?

W lapidarium w Rezerwacie Góra Zborów zaprezentowano jeszcze jeden blok skalny pokazujący krasowiejący wapień jurajski z kamieniołomu w Raciszynie koło Działoszyna. Wapień ten pobudza wyobraźnię do działania, gdyż można w nim dostrzec słonia ze spuszczoną trąbą - niewielkie okno skalne. Blok wapienia ukazuje procesy krasu podziemnego, które modelowały stropy kompleksów wapieni. W wyniku rozpuszczania skał przez wodę powstały różnego rodzaju zagłębienia oraz jaskinie. Pierwotnie prezentowany blok wapieni jurajskich był przykryty czerwono-żółtym osadem giniastym. Procesy krasowe oddziaływały na wapienne podłoże i modelowały je pod przykryciem osadu. W wyniku wietrzenia fragmenty przypowierzchniowej części wapienia zostały zbarwione na czarno tlenkami manganu.

Jaskinie krasowe to wypłukane przez wodę podziemne korytarze i kanały. Przebieg takich jaskiń, często jest bardzo skomplikowany, gdyż o przebiegu grot w znacznej mierze decydują kierunki spękań, gdyż wzdłuż nich woda najłatwiej rozpuszcza skały.

A prawdziwa jaskinia Głęboka?

Jeśli zainteresowały Was podziemne procesy krasowe i chcielibyście zobaczyć je w "naturalnych" warunkach, możecie wybrać się do pobliskiej Jaskini Głębokiej znajdującej się w Kruczych Skałach. Jeśli zaś boicie się ciemności jaskiń to koniecznie musicie wejść na szczyt Góry Zborów i przyjrzeć się krasowi powierzchniowemu, który pozostawił po sobie ślad w skałach na szczycie.

No dobra, ale co dokładnie tam zobaczycie?

O tym napiszę innym razem, gdyż Rezerwat Góra Zborów kryje w sobie wiele historii. :)