Kanały anastomozujące, można obejrzeć we wschodniej części kamieniołomu na Kapelance zwanej Zakrzówkiem.
Podziemna woda, która utworzyła anastomozy
Anastomozy są to niskie, nieregularne, kręte kanały powstające w poziomych szczelinach, fugach międzyławicowych (czyli szczelinach oddzielających sąsiadujące ze sobą ławice skalne). Anastomozy powstają na skutek działania wody w skałach, w strefie całkowitego wypełnienia przez wodę wszystkich pustek i szczelin górotworu znajdujących się poniżej najniższego poziomu zwierciadła wód podziemnych - srefa taka nazywana jest strefą freatyczną. W strefie freatycznej występują zarówno wody stojące jak i płynące. Wyróżniono również strefę, która występuje między powierzchnią terenu a swobodnym zwierciadłem wód podziemnych, jest jedynie częściowo nasycona wodą i sięga do najwyższego poziomu wód podziemnych. To strefa przepływu pionowego, nazywana strefą wadyczną.
Strefa freatyczna powstawała w warunkach całkowitego zalania skały wodą, zaś strefa wadyczna po wynużeniu się skały ponad wodę, gdy uciekająca z wnętrza skały woda i dostające się w te miejsca wody powierzchniowe, rozpoczęły kolejny etap modelowania istniejących wcześniej form freatycznych bądź tworzenia nowych form wadycznych. Przyrównałabym to do remontowania mieszkania, najpierw przychodzi pan, który wyrównuje nam ściany, podłogę i może zrobi wymyślne wzory na suficie (strefa freatyczna), później przychodzi pan, którego specjalnością są podłogi i schody, więc jeśli chcemy to wykuje nam nawet zejście na parter z piątego piętra (strefa wadyczna).
Pomiędzy ławicami kamieniołomu na Kapelance
W ścianie obrzeżającej od wschodu wyrobisko kamieniołomu na Kapelance, w części zwanej Zakrzówkiem, można zobaczyć krasowe rozmycia związane z poziomymi powierzchniami międzyławicowymi, są to tzw. kanały anastomotyczne, anastomozy. W przekroju poprzecznym mają one zarys półkolisty i są zwrócone wypukłością ku górze, zaś w przekroju poziomym kanały te tworzą bezładnie ułożoną sieć. Kanały te powstały pomiędzy dwoma powierzchniami międzyławicowymi. Dolna powierzchnia kanałów jest mniej więcej płaska, tworzy ją strop niżejległej ławicy, zaś kanały wymyte są w wyżejległej ławicy. W stropie ławicy można dostrzec kotły wirowe - okrągłe zagłębienia, utworzone na skutek zawirowań przepływającej wody. Występujące tu kanały musiały powstawać wskutek rozpuszczania skały przez wodę, która całkowicie je wypełniała i przepływała bardzo powoli. Anastomozy na Zakrzówku związane są wiekowo z jednym z przedmioceńskich etapów rozwoju krasu w wapieniach jurajskich.
Miejsce to jest wyjątkowe pod względem geologicznym, gdyż jest to jedyne miejsce na obszarze Jury Krakowsko-Wieluńskiej, gdzie na powierzchni odsłonięte są formy typu anastomoz. Formy podziemne można zobaczyć w pobliskiej Jaskini Twardowskiego.
Woda powierzchniowa
W naukach o Ziemi, termin anastomoza używany jest nie tylko w odniesieniu do zjawisk krasowych, używany jest także w odniesieniu do rzek powierzchniowych, których wody płyną równocześnie wieloma korytami tworzącymi rozgałęziającą się i łączącą się sieć. W obu przypadkach czynnikiem sprawczym jest woda, a wynikiem jej działalności są skomplikowane sieci kanałów.
Jeśli ta ciekawostka geologiczna nie rozbudziła w Was chęci zajrzenia w tę część kamieniołomu na Kapelance, to zapraszam w to miejsce pod koniec sierpnia lub na początku września, może dojrzałe jabłka z rosnących dookoła jabłoni skłonią Was do wyjścia z domu. ;)
Bibliografia:
Gradziński R., Przewodnik geologiczny po okolicach Krakowa, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1972
Książkiewicz M., Geologia dynamiczna, Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa 1959
Mizerski W., Sylwestrzak H., Słownik geologiczny, PWN, Warszawa 2002
strona: http://geostanowiska.pgi.gov.pl/gsapp/ObjectDetails.aspx?id=791
